Kaca:Poesaka Soenda 1924-01-2(07).pdf/4

Ti Wikipabukon
Ieu kaca can diuji baca

dianggo dina kitab-kitab agama, ari dina njarita mah biasana “mangka” anoe dianggo S. d. R.)

Tah, dina saketjap oge geuning parantos rambat kamale, sakitoe sesahna ngoengkab basa mah. Ari sayaktosna dina lebah dieu mah taja lian anu kudu disasar katjaba ti oerang kedah tabah kana golongan-golongan Soenda, anoe pimakeeun eta basa, da larapanana basa mah teu beda ti kana raprapan nganggona panganggo sasoeroepanana-sasoeroepanana, pada masieup andjeun ka mana kaomna, kamana loyogna.

Eta ketjap sedeng, manawi anggoan para nonoman anoe sok maraos serat kabar Malajoe, ka baeod koe rasa Padang. Mangkaning kawasna warisan Mataram, ari padahal mah doeka ti iraha di oerangna.

Inghale moal lepat djolna ti pasantren katepaan kitab-kitab basa Djawa dina mangsana ngoelik agama, kaised-ised kabawa koe santri ka tengah.

Geura tjing koemaha eta ketjap-ketjap teh lamoen kieu, - meureun saoer boedjangga Soenda – oerang biasakeun ganti deui koe ketjap saenjana, eta mah kawasna Soenda toelen.

Boa, ketah Soenda toelen soteh, boa lantaran geus lila teuing boeboearana di oerang siga pitoein soteh, nepi ka geus teu kasoesoed raratanana.

Ari margina, dina basa Arab (Koer’an) aja ketjap INNA, meh sarimbag apan sareng inja atanapi enja tea, toeroeg-toeroeg hartosna deui INNA teh nja sami sareng saenjana tea (huruf Arab).

Dina Koer’an aya ketjap “indika” ari hartina heor-heor kana andika, ari hartina indika teh : ti andjeun. Moal andika tina indika mah, kitoe?

Dina basa Arab aja ketjap TARADJIL, hartosna : leumpang badarat, ari dina Soenda aja ketjap taradje, paranti leumpang ka loehoer, toeh siga asana! Moal kitoe taradje teh oerang Madinah?

Dina boekoe T. Wellij kasebat : Ta-cheng, asal basa Tjina, sok aja oge anoe njebat da-cheng; da hartosna gede, cheng hartosna timbangan, djadi hartina timbangan gede; ana dioenikeun koe Soenda djadi DATJIN. Asa anoe oerang bae ari geus djadi datjin mah!

KONGSI, ieu basa Tjina keneh; Kong, hartina djelema loba; ari si: kapala. Djadi kongsi teh hartina: kapalana djelema loba.

Di Tjimahi mah eta ketjap teh dianggo kana “patempatan”, malah ajeuna mah dianggo panglandih pagadean. Naha eta kitoe pedah pagade anoe sok dipake koe bangsa Tjina, baheulana?

Tina lamina oerang tjampoer sareng Tjina, soepsep basa Tjina dianggo ngalambon basa Soenda; Toekang atji di desa Tjipanas, Tjiledoeg Pasirhalang dj.s.t. anoe sok ngadjaroealan atji ka Tjina, geus emboeng make ketjap goreng kana atji, diganti koe besaj, tjara djongos djeung koki oerang Soenda, njebut dahar ka Walanda (doenoenganana) koedoe bae diganti koe “makan”. Malah ajeuna mah dibiasakeun make ketjap: kerdja deui.

Oepamana oerang nanja ka toekang ngadoe hajam: Koemaha meunang hajam teh?”

Ana ngadjawab : “Wah bolaj!”

Ketjap bolaj manawi tina bho: henteu, sareng laj: djadi.

Golongan eta mah ana milang doeit, geus emboeng make seteng, sabaroe, tapi ngalemah ku basa Tjina tea: Satjap toen: f30. Tjetoen poah: f1,50; Tjekau: f2,50; Gogin: f0,50; Tjetoen tjeta: f1,25; Poatoen: f0,50 dj.s.t.

Geura koemaha teu deuk tereh roentag, da oerang Soenda rampag dimana-mana kamegahan ana bisa NGAROEKSAK ANOENA; dibalik lemah teh saenjana.

Djol deui bangsa wedalan pasantren, ahli ngadji ngoelik kitab, ana gempoengan djeung pada Soenda, peledek seungit madjemu, moengsrat-moengsrat da hajang pasehat, gerengsel koe basa Arab, tampolana njeboet kapoek oge gafoeq.

Geura dangoekeum :

Koemaha Hadji Djen teh geus tasdik ngadjina?

Ana ngadjawab: “Wallohoe’ alam njaho oge lain ainal jakin!”