Kaca:Poesaka Soenda 1922-07-1(01).djvu/10

Ti Wikipabukon
Ieu kaca can diuji baca

BASA SOENDA.
Basa djadi tjitjiren bangsa.

Basa Soenda tèh kalebet kana golongan basa hiroep, tegesna basa anoe sok diparae ngomong sadidinten; koe margi èta kaajaanana masih robah-robah, ketjap-ketjapna aja noe nembè goeroedag lahir, aja noe paèh, aja anoe paratos kolos aja naoe ngora kènèh; iketan basana nja kioe sering robah. Pèndèkna hiroep tjara djelema.

Oepami kaajaanana basa Soenda boehoen koe oerang dibandingkeun sareng basa Soenda model anjar, tetela pisan bentenna. Sanes benten pokpokanan bae, namoeng entep-seureuhna oge roepina loba bentenna; katawis pisan oepami oerang matja basa boehoen; geuning dina Volksalmanak Soen-da oge aja. Mangga tjobi koe andjeun ban-ding-banding.

Ari basa-basa hiroep dibagi-bagi djadi sababaraha bondorojot noeroetkeun wan- dana sareng pangdoemoekanana; eta bon-dorojot dibagi deui djadi tedak-tedak aralit. Basa Soenda kalebet kana tedak basa-basa Hindia, Ari basa-basa Hindia kalebet hidji bondorojot anoe koe para boedjangga Eropa ajeuna disebat basa-basa Austronesie; sabet-saponna basa-basa Austronesie teh ti For-mosa dongkap ka Nieuw Zeeland, ti Ma-dagaskar dongkap ka kapoelan-Paasch malah di boeana Azia pisan aja basa anoe kalebet keneh kana basa Austonesie. Sadaja poelo-poelo anoe kakoeroeng koe eta kalang, kadjawi hidji-doea basa, sadaja oge kalebet sabondorojot bae.

Basa-basa Austronesie anoe aja di djadja-han Walanda disebatna basa-basa Hindia; tah, ieu basa-basa dibagi deui djadi tedak tea. Koe Dr. J. L. Brandes didamel doea tedak, nja eta: Tedak Koelon sareng Tedak Wetan, ngitoeng oge basa-basa di Filipina, Formosa, Malaka sareng Madagaskar. Demi anoe didamel wates noe ngabagi doea bagian. nja eta: goat anoe ditarik antara poelo Saboe sareng poelo Roti, ladjeng ka sela-sela Flores sareng poelo-poelo Solor, ka wetaneun Boeton, ladjeng ka koeloneun poelo poelo Soelo ka wetaneun Minahasa poelo-poelo Sangi sareng Talaoed ladjeng ka-wetaneun Filipina.

Doepi anoe dianggo tjitjiren koe Dr. Brandes pikeun misahkeunana eta doe tedak teh, nja eta rakitanana basa: di beulah koelon ketjap anoe ,,ditangtoekeun” teh di-sebat ti heula, sapertos: tjai mata, ari tedak wetan sabalikna: mata tjai.

Eta patokeun toean Dr. Brandes kitoe, delepatkeun koe toean Jonker, margi noeroetkeun timbangan toean Jonker mah, basa di Nieuw-Guinea, basa Ternate, Tidore sabagian Halmahera, eta teu kalebet ka bondorojot basa-basa Austronesie. Ari basa Banggai saoerna – noeroetkeun rakitanana basa kedah dilebetkeun tedak wetan, na-moeng koe Dr. Brandes direndonkeun ka koelon; basa Melanesie sareng Mekronesie, anoe direndonkeun ka wetan, eta kedah di-tarik ka koelon.

Pendekna – saoer eta toen – oepami oerang bade ngatoer tedak di bondorojot Austronesie, kedah keau:

le. Basa Indonesie (kapoeloan Soenda, Malaka.

Aja toeloejna.

Poeradiredja

__________


OENAK-ANIK BASA SOENDA.
(Dikoempoelkeun koe Soeriadiradja.

  1. Indoeng peuting. Hartina mah sarerea oge geus pada oeninga, nja eta mega anoe (semoe) hideung Beulah koelon dimana panon-poe soeroep.
    Indoeng, di dieu asalna tina endoeng (Kawi), hartina "mega".
    Indoeng peuting hartina: Mega peuting.
8