Kaca:Poesaka Soenda 1924-(10-12)-3(04).pdf/26

Ti Wikipabukon
Ieu kaca can diuji baca

Tah nadjan ngan dianggap pakakas tjarita, tapi Iamoen dioengkab goenana diadjarkeun, enja-enja ngadjarkeunana, èstoe lain loemajan.

Dina makèna basa, nadjan geus teu karasa deui tina bawaning biasa, tapi di dinja aja ngatoer, merenahkeun, milih, mapaès, ngahiroepkeun, gemi ombol djeung tjètèk, teroes digawè teu eureun; sakitoe ngagolangkeunana kana hiroepna akal hiroepna ati djeung oeteuk basa tèh.

Saoer prof: Schrijnen pangajaran ngagoenakeun basa tèh sadjalan djeung ngalalanjahan kana èkonomi. Ngeureut mitjeun bisa kaadjar koe goenana basa.

Hiroep paèhna ati bisa kahoedang koe basa.

Papaès djeung pangrèka datang tina hiroepna basa.

Salang soeroepna hiroep ogè aja anoe diatoer dina basa.

Djeung sadjaba ti dinja.

Saha noe bireuk ka Djoeragan H. M. Moesa?

Koemaha kadjembaranana kana basa?

Koemaha kadjembaranana, kapinteranana sadaja pada ooninga.

Naha ieu henteu kedah djadi toeladan?

Oepama koe orang dipapaj, hidji bangsa moal aja Cultuurna lamoen teu aja basana. Basa anoe ngagelarkeun cultuurna kunstna djeung oenak-anikna bangsa.

Basa teh cultuur bangsa anoe pangpangna, anoe pangmoendelna, anoe djèntrè nembrès jadi gambarna èta bangsa, loehoer handapna bangsa tingali raratan basana.

Ajana cultuur nja koe basa, dina basa deui.

Woeri-woeri ajeuna disapirakeun kabajahkeun koe noe teu sabaraha, atoeh saroea djeung ngalainkeun ka diri sorangan.

(Katrangan ieu anoe langkoeng paos, tingali dina praeadviesna Radèn Poeradiredja).

Ari kana basa rèa anoe henteu ngarasa miboga, rèa anoe boga rasa teu boga-boga atjan malah, bakating koe deukeut-deukeutna djeung anoe bogana, da apan biasa ari boga mah koedoe ka anoe misah.

Lantaran teu aja rasa kana boga basa tèa, djadi teu oeninga naon anoe koedoe dipiboga, toeloejna kana teu oeninga kana naon anoe koedoe diraksa, naon anoe koedoe dipadjoekeun, atawa naon anoe koedoe diadji. Toeroeg-toeroeg hèsèna teh apan ngadji anoe ngadji deui.

Nalika Toean Holla njarios, ka hidji Boepati, njarioskeun Djoeragan H. Moehamad Moesa keur ngadamel boekoe basa Soenda, èta Boepati ngawaler kieu: „Moal enja toean aja anoe bisa njieun boekoe basa Soenda, sebab omong Soenda itoe boekan basa!” (Tingali Tijdsch. Bat. Gen.).

Kantenan pisan ari sangka anoe doegi ka kitoe mah ajeuna parantos moal aja kawasna, da boekoe parantos sakitoe rajapna. Nanging ari anoe teu atjan loma kana basa mah, èmoetan djisim koering rèa kènèh, sanadjan èta basa dianggo sadidinten ogè; pangna teu loma sareng basana nja èta tina lantaran ngahidji sareng anoe nalingakeunana, biasa ari awas mah sok ka noe angang.

Geura, èta baè toemerapna rasa kana tempat, saboetoehna, ana teu atjan kageuing mah, teu oeninga di saè awonna da tara dipirosèa tèa. Tjontona; oepami mariksa ka oerang Priangan; naon kaaloesanana tanah Priangan, naha enja Priangan tèh bagian alam anoe aloes?”

Djisim koering wantoen nangtoskeun, jèn anoe piiasaeun ngadjawab tèh moal téa, da anoe ngaraos aloesna alam di Priangan tèh, teu oenggal oerang Priangan. Malah kawas aja anoe bakal malik naros: „Naha naon aloesna, bagian alam anoe mana anoe diseboet aloes tèh?”

Pada hal kapan koe anoe lian mah kataringali, jèn kapoendjoelanana Priangan langkoeng ti bagian doenja noe lian tèh, lain loemajan. Nja kitoe, kana basa ogè teu kaoeninga koe tjaketna.

Dina basa Walanda aja paribasa: Onbekend maakt onbemind. Tah, lantaran teu atjan wanoh tèa, pang henteu pati mirosèa, henteu mikanjaah, teu mikalebar kana basa tèh.

Ocrang Soenda tangtos ari ariasa mah sasaoeran Soenda, tapi anoe loma, sarta atra kana boengkeuleukanana, kawasna teu atjan rajap.

84