kana ngitung mah, moerid diseboet pinter téh lamoen bisa ngitoeng; pangna kitoe katarik koe kabiasaan éksamen di Soenda mah, ngan ngitoeng anoe digedékeun; geus baé sakola ogé kabaoed koe sababna éksamen téa.
Teu aja di Soenda mah éksamen sapertos K.E. anoe ngaheulakeun basa manan soealan téh.
Aja deui anoe djadi lantaran sanés pang di sakola Soenda henteu ara ngagedekeun pangadjaran basa, pohara soelajana sareng di sakola Walanda, nja éta soek noemoetkeun kahojongna anoe mariksa. Tjeuk paribasa téa mah: noeroetkeun ka mana nya déngdékna topi.
Kapan sadaja ogé pada oeninga, moenggoehing di sakola Soenda mah, sagebragan oesoem ngahias bilik, mani reuntjeum bilik pinoeh koe papaés. Ganti djaman, oesoem boenderan, oenggal sakola marelak petétan kembang.
Pindah alam kana karadjinan, oesoem njoengging oesoem ngadjar popolah, oesoem mariksa koekoe, oesoem mitjeunan ali, oesoem bendo sareng sadjabi ti éta.
Nanging djisim koering teu atjan ngoeping, iraha ari oesoem ngagedékeun ngadjar basa?
Numawi saoer djoeragan goeroe: ”saendengna!”
Noehoen pisan, moeng oelah paseloek sareng oesoem édjahan baé!
Nanging kawasna ari parantos ditoengtoen koe Djoeragan-djoeragan school-opziener mah, asa pirakoe doegi ka teu aja oesoem basa di sakola klas II, toer oesoem anoe saendeng-endengna téa deui.
Koe margi di sakola Walanda mah pangadjaran sanés kedah djadi panoeloeng kamadjoean basa, ana prak koe oerang dibandingkeun sareng di sakola klas II nja kantenan katjida béntenna.
Kapan dina ngitoeng soealan ogé di oerang mah aja anoe kieu baé moerid téh ngadjalankeunana: A = ƒ 20 B = A + ƒ 10 = ƒ 30. Djadi A + B = ƒ 20 + ƒ 30 = ƒ 50.
Ari basa anoe koedoe dioedag koesakola klas II, nja éta basa pakéeun éta boedak, ti keur sakola kénéh tepi ka kaloearna, sarta koedoe tamat di dinja.
Djadi ringkesna maksoed pangadjaran basa di sakola klas II téh:
- Moerid sing tepi ka boga basa anoe hadé, anoe perloe pikeun ilaharna Soenda, bisa ngedalkeun angen-angenna kalawan bérésna, ngarti bener kana boekoe-boekoe, bari nampa tjarita ti anoe lian.
- Bisa ngagambarkeun karepna téa koe basa anoe enja, sarta tabah kana atoeran édjahanana.
- Bisa metakeun basa katoet ka tata-tatana, dina gokna tepoeng djeung ménak koering
. . . . . . . . . . . . . . . .
Ringkesna anoe koedoe diadjarkeun di sakola-sakola, nja éta: Basa katoet kasoesastranna (Taal en Letterkunde).
Di sakola handap éta anoe doea roepa téh ngahidji kénéh, nanging di V.I.O. mah kedah parantos sina pada ebréh doeanana, mana anoe asoep kana élmoe basa mana bagian kasoesastran.
Parabotna kedah njandak tina basa anoe geus aja, soepaja kénging dianggo. (Tingali boekoe taalboek Basa Soenda.
Basa moerid
Tangtoe pisan koemboehna baroedak ngabangoen hidji alam, boga rasa keur hiroep di dinja, éta mah moal beunang di halang-halang. boga ketjap indjeuman sorangan, boga babasan sorangan, paranti mojok paranti moedji, anoe teu kaharti koe noe sédjén, éstoe basa djieunna djadi koe paadoe harti djeung kantjana. komo di sakola anoe moeridna geus sawawa.
Oepama oerang ngoeping moerid njarita:
Ah oerang matjok baé. Bihoh eta boedak téh.
(Aja goeroe anoe njangka éta “bihoh” basa enja) dj.s.t tangtoe teu kaharti ari koe noe sedjen mah.
Tapi éta basa kitoe, moal ditjaritakeun di dieu, maksoed koering, rék nétélakeun92
