Kaca:Poesaka Soenda 1924-03-2(09).pdf/6

Ti Wikipabukon
Ieu kaca can diuji baca

Sakoemaha anoe parantos kaoengel tadi di loehoer, oerang Badoej teh agamana Boeda, anoe biasa sok ngagedekeun tatapa tea.

Dina agama Boeda aja pantrangan anoe diseboet dasa sila sareng pantja sila, hartos­na sapoeloeh (atawa lima) tjegahan noe djadi oegeran lakoe.

Nja eta koedoe nekadkeun:

  1. Moal megatkeun njawa noe lian.
  2. Moal mibanda pangahoga noe hian.
  3. Moal linjok meal bohong.
  4. Moal miroetjaan kana inoeman noe matak mabok,
  5. Moal midoea hati ka noe sedjen.
  6. Moal barang dahar dina wakteo anoe kakoeroeng koe peuting.
  7. Moal maké kekembangan djeung seuseungitan.
  8. Moal ngagenah-genah geusan sare, rek ngagoler dina samak.
  9. Moal njoekakeun hati koe igel, koe gamelan, kawih atawa tembang, djeung koe ria-ria toenil.
  10. Moal maké emas atawa salaka.

Tah ieu dasa sila aja keneh di oerang Badoej, nadjan geus aja robahanana henteu sahinasna pisan, tapi sipat anoe araloesna perbawa eta oegeran, napel pageuh teu laas keuna koe moentah.

Kana peupeuntjitan pokna boejoet, nja kitoe deui kana dahar daging bagong, koeda, sapi djeung salianna, tara, da tjadoe, kadjaba mentjek, peutjang djeung oentjal. Kitoe oge tara dipeuntjit kaloear getihna, sapaehna paehna koe gegendir atawa pameupeuh bae, djeung lain sakama- kama meunangna dahar daging eta oge, aja waktoena.

Aja oge anoe sok didalahar sagawajah nja eta: sigoeng (tjeuk oerang dinja mah: sogoeng), lalaj (madjarkeun teh : manoek leuleus, tjenah), djeung laeok tjai.

Koemaha ari kana bohong atawa mipit teu amit, ngala teu menta, tjeoraling sok pandjang leungeun?

Djadjaoeheun oerang Badoej mah teu wawoeh djeung akal ekol pangarahan teh, ieu mah estoe nilas saplasna ngadek sa­tjekna. Laimoen aja anoe kanjahoan tjoeloenan tjelenoen, geus teu pandjang tjarita deui koedoe harita keneh ditoendoeng, toeloej dipitjeun ka hidji tempat minangka pangboeanganana.

Kana tjalanas tjolonos ka anoe lain ha­dasna, teu njaho oerang Badoej mah, teu aja anoe kitoe teh, estoe dipangkring koe pantrangan anoe kereng pisan, bisi njeledat kana lampah karinah. Toemerap dina adatna, awewe anoe geus boga salaki, teu meunang koeloetjas keletjis hoeroewas harewos tjarita djeung anoe lian.

Kasoekaan ngan woengkoel mantoen, tapi kawas lain ria-ria pangbeberah goang, ieu mah ngawawaas ngekelar maneh, ngebrehkeun kanalangsa hate, tawis sedih peurih ati; ras ka alam Padjadjaran, waktoena eukeur loehoeng pinoendjoel; njarita dibaroeng hariring di selang kentroeng katjapi.

Radjeun sok aja noe ngangkloeng. tapi lian ti eta mah teu aja

. . . . . . . . . .

Lemboer oerang Badoej teh aja doea roepa, nya eta hidji anus biasa diseboet kampoeng djero atawa kadjeroan, tanah larangan, djeung ka doea: kampoeng panamping, atawa kaloearan, kampoeng loear.

Anoe diseboet kampoeng djero, aja tiloe loewoek, nja eta: lemboer Tjikeusik, Tjikartawana djeung Tjibeo, hidji-hidjina dikoeta koe benteng tatangkalan anoe biasa kapendak di koeboeran. Djoemblahna oempi (huisge­zinnen) dina ieu anoe tiloe lemboer teu meunang leuwih ti 40 koeren (eta téh lain dina hidji lemboer, tapi di anoe tiloe tea). Djiwana mah di kampoeng djero teh leuwih ti 40 koeren, sabab randa djeung baroedak mah henteu kaiteeng (Dina mangsa toean Meijer soemping ka dinja, djoembhahna oe­rang kampoeng djero téh aja 184 djiwa).

Oepama salah sahidji oempi ti anoe 40 tea aja anoe maot eta koedoé geuwat di­gantian koe anoe geus koerenan ti kam­peong louar, bawahan Poeoen anoe kapapa­tenan tea, noeroetkeun pitjadangeunana.

Oepami anak oerang Kadjeroan aja anoe kawin, djadi geus koerenan, eta koedoe aja anoe geuwat dikaloearkeun biasana anoe geus kolot, soepaja di kampoeng djero teu leuwih ti 40 koeren,

Oenggal kampoeng djero aja Poeoenna, djadi aja tiloe poeoen sadajana.

Eta kampoeng djero tiloeanana mandjang, ngoedjoer ti Kidoel ka Kalèr, lenang linjih bareresih.

134